Lezing door T.C. A. M. van Woerkom

Eenvoudige motore tics zijn onwillekeurige kortdurende myocione contracties (red.: = op spasmen lijkende samentrekkingen) van in het algemeen één spier. Een somatosensibele (red.: =lichamelijk gevoelig) sensatie in het betreffende spiergebied gaat vaak aan de contractie vooraf (premonitory signs).

Deze sensatie noopt iemand met Tourette enerzijds tot het luxeren van de tic, maar geeft hem anderzijds het gevoel de tic zelfstandig op te wekken.

Tics lijken van doen te hebben met het verwerken van informatie. Als zodanig is de tic dus niet zo maar een bewegingsstoornis, maar mogelijk de uiting van een stoornis in informatieverwerking. Behandeling met geneesmiddelen die aangrijpen op het centrale dopaminerge en/of noradrenerge systeem spelen hierop in. De resultaten zijn echter nog al eens teleurstellend, niet in de laatste plaats door de bijwerkingen.

Recent zijn enkele studies verschenen over de behandeling van tics met intramusculair toedienen van botulinum toxine. Botulinum antagoneert de acetylcholinerge overdracht tussen zenuw en spier. Vermoedelijk heeft de stof ook invloed op de spierspoel. Als gevolg daarvan wordt de tic niet alleen rechtstreeks onderdrukt, maar ervaren de mensen met Tourette ook, vermoedelijk door een afgenomen afferende (red.: = voorafgaand, aanvoerend) prikkeling, minder behoefte om de tic in het betreffende gebied te luxeren. De behandeling is met name van nut voor geïsoleerde tics die sociaal hinderlijk zijn (specifieke vocale tics, geïsoleerd frequent knipperen met de ogen) of die veel pijn veroorzaken (hoofdschuldbewegingen naar achteren, dystone tics van de rugspieren). Bijwerkingen komen passagère voor en hangen samen met welke spier behandeld wordt. Het behandeleffect kan maanden (2 - 12) aanhouden. Opeenvolgende behandelingen kunnen het behandelen echt versterken. Wel komt het voor dat het verdwijnen van de ene tic een nieuwe tic ergens anders in het lichaam oproept.

In de eigen kliniek zijn 11 mensen met Tourette behandeld. De behandeling geschiedt onder electromyo-grafische monitoring op de afdeling klinische neurofysiologie (DLJT).

Bij 9 mensen met Tourette leidde de behandeling tot een forse reductie van de tics en een verbetering van de invaliditeit.

Volledig verdwijnen van de tics werd bij 4 mensen met Tourette gezien.

Vijf mensen met Tourette meldden geen last meer te hebben van premonitory somatosensibele sensaties.

Het effect van de behandeling hield 2 - 7 maanden aan. Bijwerkingen werden niet gezien.

Naast deze 11 mensen met Tourette werd nog één andere persoon behandeld. Deze had een vocale tic die zich uitte in een plotselinge keiharde schreeuw. In overleg met Dr. P.P. Devriese, KNO -arts in het AMC (Amsterdam), werd deze persoon naar hem verwezen voor behandeling met botulinum van de stembanden. De behandeling resulteerde eveneens in een goed resultaat.

Onze eigen notities tijdens de lezing over Botuline

Botuline behandeling kan je niet voor alle tics gebruiken maar is vooral geschikt voor heftige geïsoleerde tics, bvb. : hevig het hoofd naar achter slaan (nekbeschadiging mogelijk).

De tic neemt af en ook de aandrang om de tic te doen neemt af. Het werkt dus niet enkel op de spier maar ook op de terugkoppeling naar het zenuwstelsel. De sensatie in de spier wordt minder. Er is dus ook effect op het zintuiglijk aspect. Wanneer het werkt kan je de medicatie aanzienlijk verminderen. Het helpt ook bij zeer luide coprolalie of wanneer er luide kreten uitgestoten worden.

Wanneer botuline in de stembanden wordt gespoten kan je gewoon niet meer hard roepen. Het verzwakt de werking van de stembanden of van een bepaalde spier.

Soms heeft men in het begin wat stijfheid in de nekspieren wanneer deze het doel van de behandeling waren.

Dr. Devriese en Dr. van Woerkom zijn gespecialiseerd in deze behandeling, die niet eenvoudig is. Wanneer u zich vanuit België in Nederland wilt laten behandelen is het goed om eerst de toestemming te vragen aan de medische adviseur van uw ziekenfonds. Dan komt u mogelijk in aanmerking voor de terugbetaling van de kosten.